تفکر گروهی
مدتی پیش در اینستاگرام از دوستان و علاقه مندان پرسیدم که در باره تفکر گروهی چه فکر می کنند. دوستان نکات بسیاری را مطرح کردند. در اینجا جمع بندی این نکات را آورده ام. از همه دوستانی که مشارکت کردند سپاسگزارم.
گروهی فکر کردن میتواند به بهبود تصمیمگیری، حل مسائل پیچیده، افزایش خلاقیت، افزایش همبستگی گروهی، و همکاری میان اعضای گروه کمک کند. با فعالیت گروهی فکر کردن، افراد میتوانند از تجربیات و دیدگاههای مختلف همکارانشان استفاده کنند و بدین ترتیب راه حلهای بهتر و کاملتری برای مسئلههای پیش رو شکل میگیرد. همچنین این روش می تواند باعث تقویت ارتباطات درون گروهی شده و باعث افزایش اعتماد میان اعضاء و همبستگی گروهی شود. گروهی فکر کردن همانا تمرین گفتگو برای رسیدن به خرد جمعی است.
بیش از هر چیزی یادمان باشد که گروهی فکر کردن با تمرین حاصل می شود. لذا به خودمان فرصت دهیم که گروهی فکر کردن را تمرین کنیم.
باید فضایی ایجاد کرد که اعضای گروه راحت و بدون استرس و ترس از قضاوت شدن یا بیان افکار، نظرات خود را بیان کنند. قضاوت نکنیم، مسخره نکنیم و این از همه شرکتکنندگان بخواهیم. باید به آنان بگوییم که امید داشته باشند. گاهی باید این حس را در افراد ایجاد کرد که تک تک افراد شرکتکنندگان در گروه بدانند که گروه به نظر او نیاز دارد و به همین خاطر است که مشارکت میکند.
شنیدن مهم است و دوستانی به این نکته اشاره کرده اند که اصولا گروهی فکر کردن یعنی تقویت مهارت شنیدن فعال در گروه است. تسهیلگر باید بتواند این مسیر را تسیهل کند. اینکه همه شنیده شوند و اینکه همه احساس کنند که در شنیده شدن برابرند. یادمان باشد که یک جلسه خوب بارش افکار گروهی باعث میشود که هم عزت نفس تک تک افراد تقویت شود و هم اعتماد به نفس را بیشتر میکند و هم محرک خلاقیت است.
فراموش نکنیم که کسی نباید از بیان خود خجالت بکشد. شاید لازم باشد که کاری کنیم که مشارکت سادهتر شود تا راحتتر اعضای گروه حرف بزنند. کسی حس بالاتر بودن یا پایینتر بودن نکند. همه احساس کنند در شنیده شدن برابرند و تکمیلکننده یکدیگر. همه با هم تشکیلدهنده اجزای یک زنجیرند و در نتیجه در گفتگو با هم سهیم هستند. در پایان هم آنچه میماند این است که نتیجه خوبی از گفتگوها به دست آمده است. به عبارتی افراد باید احساس کنند که همه نفع گروه را میبینند. تسهیلگر باید بتواند این حس را در شرکتکنندگان به وجود آورد که در چنین جلسه بارش افکاری، حتما همه در حال یادگیری هستیم. در عین حال، تفکر گروهی، حتماً همافزایی ایجاد میکند و همافزایی راهگشاست.
اگر در میان کار، کسی مخالفت کرد، سعی کنیم که از او استقبال کنیم. شاید جنبهای از کار را دیده است که سایر شرکتکنندگان ندیدهاند. باید گوش بدهیم. در جریان تفکر گروهی، مهربانی را تمرین کنیم. صبوری را تمرین کنیم.
در ابتدای جلسه، مسئله یا پرسش باید خوب باز شود. بدانیم که همه متوجه آن شدهاند و البته مسئله باید دغدغه همه اعضای گروه باشد.
تسهیلگری مشارکت در تفکر گروهی از جمله کارهای سخت این دنیاست. تسهیلگر نقش مهمی در این میان دارد. باید به گروه اعتماد کند و بپذیرد که ممکن است هر نتیجهای به دست آید. امانت داری مهم است (وقتی که کسی نظری را مطرح میسازد، تسهیلگر همان نظر را روی تخته یا کاغذ بزرگ منعکس میکند) وظیفه تسهیلگر این است که اعضای گروه را به تفکر بیشتر و البته درست فکر کردن ترغیب کند. به آنان باید زمان دارد که خودشان بتوانند راه را پیدا کنند. از اعضای گروه بخواهید که نظارهگر نباشند. بگذارید راههای فرعی بیشتری گفته شود تا به مقصد برسیم، حتی اگر از اصل پرسش هم دور شدند.
به پرسش اشاره کردیم. دوستان در میان نظراتشان به «درست پرسیدن» اشاره کردهاند و بیان کردهاند که پرسشها باید درست طراحی شوند. به عبارتی جلسه باید برنامهریزی شود یعنی با توجه به شرکتکنندگان، موضوع جلسه، تعداد آنها، زمان و مکان درست انتخاب شود و برنامهای هم برای جلسه داشته باشیم که حول پرسش یا پرسشهای جلسه باشد. فراموش نکنیم که در میانه راه پرسش و پاسخ کمککننده است و تعامل پیوسته باید حفظ شود.
اگر جلسه مطابق با تکنیک بارش افکار پیش می رود، اصول بارش افکار را رعایت کنیم.
یکی هم نظرش بر این اصل بوده است که بگذارید که شرکتکنندگان حتی فرایند را هم خودشان طراحی کنند و به عبارتی حتی ابزار کشیدن و نوشتن گروهی را هم آزاد بگذارید. این طور آنان هم در فرایند و هم در محتوا مشارکت کردهاند.
تصویرسازی مهم است. اگر جلسه به صورت بارش افکار است و ماژیک در دست شما، در این صورت میتوانید به هنگام بارش افکار، تصویرسازی کنید. حاصل بارش افکار روی وایت برد یا کاغذ بزرگی که در معرض دید همه اعضای گروه است، به تصویری تبدیل میشود که حاصل اندیشیدن اعضای گروه است. یکی از دوستان نوشته است که «نتیجه» باید در انتهای کار دیده شود!
اگر در یک جلسه تمام نشد، باید اعضای گروه را تشویق کرد که در جلسه بعد حتماً شرکت کنند. هر چند باید مسیری را که تا کنون آمدهاید، مستند گردد.
دوستانی که در تهیه متن این پست مشارکت کردند: هاجر کیاننیا، سید علی ساجد، سمیرا جولایی، علی پوستچی، یاسر فراشاه، رامین محمدی، ملیحه خلقی، سمیه یخچالی، نرگس اکرمی، سمانه شاهمحمدیان، مهدی فلاحی، لیلا مقصود، مریم کمالی، فرشته دهقانی، حسین متولی، حمید باقری، مسروری، الهه قبادی و معصومه یوسفیان.