خانم فارسی نژاد از من پرسیده اند که آیا تا کنون شده است که در فرایند تسهیلگری جوامع محلی ناامید بشوید؟ برای مقابله یا این حس چه کرده اید؟ پرسش جالبی است و تا جایی که یادم می آید دوستان تسهیلگر دیگری نیز از من چنین سئوالی را کرده اند. باورم این است که این موضوع به خط مسئولیت بستگی دارد و اینکه چگونه آن را رسم می کنید. این خط عجیبی است و ارزش دارد که محل آن را همواره مشخص کنید. به عبارتی وقتی می خواهید کارهایتان را طراحی کنید یا برنامه ریزی می کنید، شایسته است این خط را بکشید. این خط نشان می دهد که در زنجیره علت و معلولی «منابع - فعالیت ها - خروجی - اهداف معین - اهداف کلی - چشم انداز» خط مسئولیت شما کجاست. تا کجا شما مسئول هستید و از آن به بعد، یعنی جایی را که مسئول نیستید، چه باید بکنید.

از نظر برنامه ریزان، کسانی که مسئول اجرای یک پروژه هستند، تا به دست آمدن خروجی ها مسئول هستند، از آن به بعد ما مسئولیتی نداریم. مسئولیت ما این است که خروجی ها درست به دست آیند. فعالیت های درست، درست انجام شود و خروجی های پیش بینی شده به دست آیند. ما تا اینجا مسئول هستیم و تا همین جا هم پاسخگو هستیم. معمولا آدم ها در هنگام اجرای یک پروژه در چه صورتی ناامید می شوند : وقتی که به اهداف نمی رسند. دقت کنیم: وقتی که شما مسئول خروجی ها باشید و تلاش کنید که فعالیت ها را درست انجام دهید، حتما خروجی ها به دست می آید و جایی برای نومیدی نیست. پس اهداف چه می شوند؟ گاهی به اهداف نمی رسیم و همین ممکن است باعث نومیدی شود. حالت نومیدی به این سبب ایجاد می شود که ما خودمان را مسئول رسیدن به اهداف می دانیم. در واقع چنین نیست. ما فقط اهداف را مورد ارزشیابی قرار می دهیم و اگر به اهداف نرسیده باشیم، باید از آن درس بگیریم و متوجه خطاهایمان شویم و بعد مطابق با درس هایی که گرفته ایم و ارزش هایی که به دست آورده ایم و خطاهایی که متوجه آن شده ایم، دوباره فعالیت ها را اصلاح کنیم و تلاش مان را همچنان ادامه دهیم. تمام رمز نومید نشدن همین جاست. ما مسئولیت فعالیت ها و خروجی ها را به دست می گیریم و تلاش می کنیم که بپاییم که فعالیت های درست، درست انجام شود، اما برای اهداف، فقط ارزشیابی می کنیم که ببینیم که به اهداف رسیده ایم یا نه.

بارها در باره این خط مسئولیت و ارزش آن در برنامه ریزی صحبت کرده ام. این خط آن اندازه مهم است که می توان سنجید که آیا برنامه ریزی درست انجام گرفته است یا نه. الان البته نمی خواهم آموزش برنامه ریزی بدهم ولی لازم است که این خط درست ترسیم شود.